ساعت آفتابی وسیله ای است که زمان را با استفاده از مکان خورشید در آسمان می سنجد. معمول ترین نوع ساعت آفتابی از میله ای ساخته شده است که روی صفحه ای قرار دارد و ساعت های شبانه روز روی صفحه نشانه گذاری شده اند. وقتی مکان خورشید در آسمان عوض می شود، مکان سایهٔ میله هم روی صفحه جابه جا می شود و ساعت را نشان می دهد.براساس نوشته های هرودوت قدمت این ساعت ها به ۵۰۰۰ سال قبل برمی گردد و او ساخت این ابزار را به سومری ها و کلدانی ها نسبت می دهد، اقوامی که در منطقهٔ بین النهرین می زیستند.
بر مبنای مدارک موجود نخستین کسی که به محاسبات نظری ساعت های آفتابی توجه کرد و باعث رواج آن ها شد، آنکسیماندر اهل ملطیه در قرن ۶ پیش از میلاد بود. در این دوران بود که ساعت*های آفتابی در نقاط مختلف امپراتوری یونان گسترش یافت.
خارج از تمدن یونان، در حدود ۳۴۰ سال پیش از میلاد ستاره شناسی کلدانی به نام بروسوس نخستین ساعت آفتابی کروی را طراحی کرد. در این ساعت آفتابی جذاب شاخص درون نیمکره ای واقع بود که علاوه بر نشان دادن زمان بر حسب یک تقسیم بندی ۱۲ ساعتهٔ طول روز، بلندای سایه نیز فصل ها را مشخص می کرد.
نخستین ساعت های آفتابی که شاید حتی پیش از این اقوام نیز بوده است، تنها گذر خورشید را از نصف النهار ناظر را مشخص می کرد که همان ظهر شرعی است. سومری ها این ساعت را گسترش دادند و اولین نمونه ساعت های آفتابی عمودی را ساختند. در این ساعت ها که ساده ترین نوع ساعت های آفتابی است، یک شاخص عمودی سایه ای بر صفحه ای می اندازد که تقسیم بندی آن نشان گر ساعت های روز است.
انواع ساعت آفتابی چیست؟
بطور کلی وحال حاضر ما ۶نوع ساعت افتابی داریم:
۱- ساعتهای استوایی(Equatorial)
صفحه دو طرف درجه بندی شده این ساعتها در امتداد صفحه استوای زمین وشاخص نیز به موازات محور چرخش زمین است.زاویه بین خطوط ساعتی در این ساعتها ۱۵ درجه می باشد.ساعتهای استوایی آرمیلاری (Armillary)گونه ای از این ساعتها می باشد
۲- ساعتهای افقی(Horizontal)
صفحه درجه بندی شده این ساعتها افقی بوده وشاخص نیز در امتداد محور چرخش زمین است.این ساعت زمان خورشیدی را نشان می دهد.برای ساخت این ساعتها ورسم خطوط ساعتی احتیاج به دانستن مقداری روابط هندسی ومثلثاتی دارید.
۳- ساعتهای قطبی(Polar)
صفحه درجه بندی شده وشاخص این ساعتها در امتداد محور قطبی است.خطوط ساعتی این ساعتها به موازات همدیگر بوده ولی فاصله آنها متفاوت می باشد.
۴- ساعتهای عمودی(Vertical)
نمونه های قدیمی این ساعتها معمولا” روی دیوارهای اماکن عمومی مانند مساجد یا کلیساها بچشم می خورند.طراحی این ساعتها در صورتیکه دیوار در جهت های اصلی مانند جنوب یا شمال باشد راحت تر است.
۵- ساعتهای افقی آنالمایی
این ساعتها بجای خطوط ساعتی دارای نقاط ساعتی هستند.باید مکان نقاط با محاسبه پیدا شوند.ساعتهای آنالمایی دایروی گونه ای از این ساعتها می باشد.
۶- ساعتهای ارتفاعی(Altitude)
این ساعتها با استفاده از ارتفاع خورشید از افق کار می کنند.این ساعتها به اشکال تخت -استوانه ای -حلقوی و…… ساخته می شوند.

گرد آوری:نادیا درخشان فرد