شهر نیاسر، که به عقیدهی مورخان، روستایی باستانی بوده در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان کاشان در استان اصفهان و در منطقهای کوهستانی در ارتفاعات کرکس قرار دارد. نیاسر به واسطهی وجود چشمهای دائمی و پرآب به نام چشمهی اسکندریه از مناطق خوش آبوهوای ایران به شمار میرود. این شهر با توجه به قدمت تاریخی قابل ملاحظهاش ابنیهی تاریخی قابل توجهی را در خود جای داده است که چهارطاقی نیاسر از آن جمله است. این چهارطاقی بخشی از یک آتشکده مربوط به دورهی ساسانی است که به دستور اردشیر بابکان (موسس سلسلهی ساسانی) روی یکی از صخرههای غربی مشرف به شهر ساخته شده است. طول اضلاع پلان مربع آن، ۱۴ متر است و در ساخت آن از سنگهای موجود در مکان ساخت و گچ استفاده شده است. سنگهای به کار رفته در بنا، در قسمت پایینی بنا به شکل طبیعی و در قسمت فوقانی و قوسها مربعشکل هستند.
- ارزش علمی چهارطاقی نیاسر
با توجه به برگزاری آیینهای مذهبی ادیان باستانی ایران در زمانهایی خاص از فصول مختلف سال، در طراحی ساختمانهای مذهبی مرتبط، از اطلاعات نجومی استفاده میشده است که این شیوهی طراحی علمی، بناهای نجومی و تقویمی بسیاری را در این سرزمین به یادگار گذاشته استبر اساس پژوهشهای اخترباستانشناسی، چهارطاقی نیاسر مانند برخی چهارطاقیهای موجود دیگر، یکی از این بناهای نجومی و تقویمی است که در کنار اینکه اتاق اصلی آتشکده (محل استقرار آتش) بوده، بهعنوان تقویم آفتابی نیز کاربرد داشته است.
در تقویم آفتابی، زمان با استفاده از سایههای ایجاد شده توسط پرتوهای خورشید به هنگام طلوع و غروب آفتاب محاسبه میشود. با توجه به کیفیت حرکت خورشید در ایام مختلف سال، طراحی بنا از حیث اندازهی طول پایهها نسبت این اندازه با فاصلهی میانی پایهها و در نتیجه زاویهی منتج شده از این نسبت، به نحوی بوده است که پرتوهای خورشید هنگام طلوع و غروب در راستاهای سنجیده شدهای از بنا میتابد و در نقاطی خاص، سایه ایجاد میکند که هر کدام از این نقاط خاص بیانگر زمانی مهم و شاخص بوده است. در واقع، تقویم آفتابی عهدهدار ثبت آیینی زمان بوده است. چهارطاقی نیاسر که در سال ۱۳۱۷ به شمارهی ۳۱۶ در میان آثار ملی به ثبت رسیده و یک بار در سال ۱۳۳۴ به همت ادارهی کل باستانشناسی مرمت شده، سالمترین چهارطاقی موجود در ایران است که برای علاقهمندان به ایران باستان ارزش بازدید و برای مسئولان مربوطه، ارزش توجه بیشتر دارد
گردآوری:نادیا درخشان فرد